|
Streszczenia 8 spotkania |
| Drukuj |
|
E-mail
|
|
poniedziaek, 30 maja 2005 |
|
Strona 2 z 2
Mgr Kamil Kopania
Słowo – obraz – teatr. Kilka uwag na temat Rozmyślań dominikańskich
Zasugerowany po raz pierwszy przez Karola Górskiego związek Rozmyślań dominikańskich z teatrem, w szczególności zaś z zaginioną Pasją, która miała być odgrywana w 1534 roku przez dominikanów krakowskich, niezwykle silnie odcisnął się na dotychczasowych badaniach rękopisu. Kwestii teatralności tekstu i miniatur Rozmyślań... poświęcono zarówno osobne studia, jak i drobne wzmianki w literaturze fachowej. Jednakże poczynione w ostatnich dziesięcioleciach ustalenia przedstawicieli różnych dziedzin nauki – historyków, historyków sztuki, literatury oraz teatru – skłaniają do postawienia pytania, na ile twierdzenia K. Górskiego, jak i podążających jego śladem badaczy, rzeczywiście znajdują oparcie w dostępnym materiale źródłowym. Autor wystąpienia spróbuje udowodnić, iż przedstawione do tej pory argumenty, przemawiające za związkiem Rozmyślań... ze sceną misteryjną, należy podać w wątpliwość bądź też odrzucić. Należy rozważyć, czy rzeczywiście interesujące nas dzieło winno być łączone w bezpośredni sposób z teatrem.
Prof. UAM dr hab. Piotr Bering
Kronika – nieznany gatunek dramatyczny?
Już nawet pobieżna lektura kronik pozwala zorientować się, że ich wewnętrzna struktura jest niejednorodna. W jej obrębie można odnaleźć miejsca, które charakteryzują się dużym poziomem dramatyczności (lub dramaturgii). Istnieją jak dotąd dwie metody analizy tekstu kronikarskiego jako dzieła dramatycznego lub parateatralnego. Pierwsza, poprzez nawiązanie do społecznych rytuałów, wpisuje kronikarską narrację w socjodramat. U podstaw tej metody leży przyjęcie formuły "jakby" charakterystycznej dla teatru. Druga metoda, odwołując się do pojęcia "projektu wykonawcy" (termin J. Ziomka), bada wewnętrzną konstrukcję tekstu, w taki sposób, aby odnaleźć miejsca szczególnie "uprzywilejowane" dramaturgicznie. Są to fragmenty, zawierające precyzyjny opis ludzkich zachowań w relacji między co najmniej dwiema osobami.
Odrębnego potraktowania wymaga kwestia dialogu, który jest jednym z podstawowych wyróżników dzieła dramatycznego. Dialog ten może być wtopiony w tekst, ale może także, jak u Kadłubka, być podstawową formą podawczą. Wreszcie należy pamiętać o praktyce oratorskiej, bardzo często stosowanej w dziełach historiograficznych. Referat ma za zadanie wskazać te fragmenty kronik, które wpisują się w powyższe uwagi teoretyczne.
Mgr Paweł Kozioł
Exemplum i alegoria w strukturze kroniki mistrza Wincentego
1. Fabuła konfliktu między biskupem Gedeonem a „zwierzchnikiem” (streszczenie fragmentu Kroniki mistrza Wincentego IV 2)
2. Możliwości zdefiniowania exemplum:
a) definicja Jana z Garlandii: dictum vel factum autenthice persone, dignum imitationis.
b) exemplum retoryczne – przykład spoza sprawy (precedens, nie podlegający dowodzeniu)
c) definicja exemplum jako gatunku literackiego – za Teresą Szostek zwracająca uwagę na dwudzielny układ narracja + moralizacja. Ta ostatnia jest konstrukcją alegoryczną, często o charakterze enigmy (zagadki)
3. Opis starcia biskupa i „zwierzchnika” jako exemplum:
Definicja genologiczna (c) będzie dalej służyć jako narzędzie analizy – ponieważ wymusza decyzję o rozgraniczeniu obydwu członów exemplum. Zakłada ona, że exemplum, jak każda struktura alegoryczna, dąży do kompletności – co oznacza, że moralizacji podlega absolutnie każdy element anegdoty.
3a W ramach przedstawianej sceny moralizacją jest niewątpliwie fragment zaczynający się od słów „ta matrona to Ziemia Krakowska...”, narracją zaś - fikcyjna sprawa sądowa.
3b Na wyższym piętrze konstrukcji jako exemplum daje się potraktować cała scena konfrontacji między „zwierzchnikiem” a Gedką. Ten ostatni jest włączony w strukturę opowieści: bestiarium alegorycznego wywodu to owce, wilki, psy, natomiast Gedko został nazwany pasterzem. Postać Gedki nie podlega jednak moralizacji. Retoryczna licentia mistrza Wincentego doprowadziła do złamania reguł gatunku, zapewne w imię uzyskania silniejszego efektu.
4. Wnioski z analizy. Przypuszczalny cel owego zaburzenia struktury gatunkowej: lukę ma wypełnić czytelnik. Jest on w ten sposób zapraszany do alegorezy najpierw opisanej sceny, potem – być może również całego dzieła mistrza Wincentego. Omówiony fragment stanowi coś w rodzaju „instrukcji obsługi” dzieła Mistrza Wincentego.
5. Hipoteza: trzy typy kroniki jako gatunku literackiego W ramach projektu pracy doktorskiej zakładam istnienie trzech typów kronik, realizujących trzy strategie: bezpośredniej oceny (Kosmas), paraleliczną (Gall) i alegoryczną (Kadłubek).
6. Strategia alegoryczna jest skorelowana ze stylem ornatus gravis, zaś jej tekstowe wyznaczniki to rozbudowane struktury alegoryczne, niekiedy ujęte w formę exemplów. Jej opis stanowiła w istocie moja praca magisterska. Opiera się ona na systematycznym traktowaniu przedstawianych dziejów jako serii exemplów odnoszących się do współczesności.
PRZYKŁAD: Plan alegoryczny Kroniki mistrza Wincentego ma na celu wsparcie linii Kazimierza Sprawiedliwego i jej późniejszych kontynuatorów: Heleny oraz Leszka białego. Domniemane otrucie Kazimierza Sprawiedliwego, próba przejęcia władzy przez Mieszka i jego odparcie w bitwie nad Mozgawą oraz późniejsze rządy Heleny jako współregentki stanowią fabularną całość paralelną wobec kompleksu legend krakowskich: konfliktu między dwoma synami Kraka, w którym jeden zostaje zabity przez drugiego, ukaranego za to wygnaniem, zaś tron obejmuje Wanda (prefiguracja Heleny).
|
|
Ostatnia aktualizacja ( wtorek, 11 padziernika 2005 )
|
|
|
Spotkania Mediewistyczne