Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego organizuje w dniach 13 i 14 stycznia 2011 r. sesję naukową poświęconą apokalipsom i ich recepcji w sztuce i w kulturze pt. „Czas Apokalipsy. Wizje końca dziejów w sztuce i kulturze europejskiej”. Ze względu na obecność treści apokaliptycznych w duchowości wszystkich właściwie epok, nie narzucamy uczestnikom ograniczeń chronologicznych.

Świat, który miał swój początek w czasie i przestrzeni, musi też mieć swój koniec. Świadomość tego faktu od tysiącleci poruszała zbiorową wyobraźnię, tworzącą wizje zagłady całej znanej nam rzeczywistości. W każdym właściwie kręgu kulturowym istnieją opowieści o dniach ostatecznych, poprzedzonych znakami zapowiadającymi ich nadejście. Koniec tego świata, nawet w wymiarze kosmicznym, nie oznacza jednak triumfu nicości, gdyż wiąże się z nim transformacja całego uniwersum, początek rzeczywistości nowej, doskonalszej i nie skażonej żadną ułomnością.

Objawienie tajemnic końca świata i historii jest ważną częścią prorockich ksiąg Starego Testamentu, a wraz z Apokalipsą św. Jana znalazło swoje miejsce także w kanonie pism Nowego Przymierza. Wyobrażenia eschatologiczne kształtowały również księgi, które nie zyskały rangi pism objawionych, a ekstatyczne wizje przypisywane patriarchom, prorokom i apostołom wieściły zarówno straszliwą katastrofę świata, jak i bezpośrednią ingerencję Boga w losy ludzkości. Z wyobrażeniami tymi w sposób nierozerwalny wiązał się także problem moralnej oceny i całości dziejów, i życia każdego pojedynczego człowieka, który – żywy bądź wskrzeszony na tę chwilę – stawał przed obliczem swego Stwórcy i Sędziego.

Przekonanie o rychłym nadejściu królestwa pokoju albo Królestwa Bożego, poprzedzonego okresem ucisku i prześladowań, skłaniało nie tylko teologów do doszukiwania się jego zapowiedzi w bieżących wydarzeniach, do reinterpretacji dawnych tekstów i nasycenia ich nową treścią. Przez wiele stuleci, w okresach nasilenia niepokojów społecznych, każda wieść o nowej wielkiej wojnie zdawała się zapowiedzią Armagedonu, a postacie władców i przywódców religijnych zyskiwały rysy oczekiwanego Mesjasza bądź Antychrysta, zwodzącego swych wyznawców fałszywymi cudami. Splot tych oczekiwań i obaw, ciągle na nowo podsycanych, znajdował swój wyraz nie tylko w powstawaniu nowych ruchów religijnych – a w nowszych czasach także parareligijnych – lecz zawsze stanowił silny bodziec dla artystów, którzy odczytując znaki czasu starali się nadać swym dziełom formę właściwą dla epoki, w której żyli. Symbole i obrazy zaczerpnięte z najwcześniejszych apokalips na stałe weszły do zasobu motywów literackich, a cykle ilustracji do księgi Objawienia, wielkie kompozycje Sądu Ostatecznego, majestatyczne wizerunki Chrystusa przychodzącego w chwale przygotowywały widzów na wielki finał dziejów. W wielu wizjach katastroficznych w nowszych czasach odwoływano się do metaforyki apokaliptycznej, która weszła tym sposobem do repertuaru kultury masowej – literatury popularnej, muzyki czy filmu.

Zgłoszenia uczestnictwa oraz tematy referatów, wraz krótkim omówieniem poruszanych zagadnień, prosimy nadsyłać do końca kwietnia 2010 r. na podane niżej adresy organizatorów, pocztą lub mailem – z podaniem tytułu referatu i (ewentualnie) jego krótkim konspektem (do 1 strony).

                                                                       Dr hab. Andrzej Pieńkos

Dr Kamil Kopania:

Pocztą tradycyjną na adres:                                               

Dr hab. prof. UW Katarzyna Zalewska-Lorkiewicz                 

Instytut Historii Sztuki                                                                 

Uniwersytetu Warszawskiego

Krakowskie Przedmieście 26/28

00-927 Warszawa